Darwinizm i neodarwinizm

Jedną z najważniejszych teorii naukowych XIX wieku jest darwinizm. Opracował ją brytyjski przyrodnik Karol Darwin w 1858 roku. Swoją koncepcję ewolucji wszystkich gatunków przedstawił we wspólnej pracy z Alfredem Wallace’em. Najważniejsze założenie darwinizmu, które jednocześnie wywołało wielką dyskusję społeczną, mówiło iż człowiek pochodzi od małpy, a jego powstanie nie miało nic wspólnego z działaniem „boskiej siły”. Takie stwierdzenie zaburzało główne dogmaty kościoła o założeniu świata przez boga oraz podważyło społeczne ideologie.

Darwinizm jako teoria ewolucji biologicznej miał na celu wyjaśnienie przyczyn zmiany poszczególnych organizmów, do jakich doszło przez miliony lat. Gatunki według Darwina powstawały z innych gatunków, ewoluowały zgodnie z mechanizmem dobru naturalnego. Założenia teorii powstały w oparciu o wieloletnie obserwacje otaczającej Darwina flory i fauny. Dowodem na to miała być ogromna różnorodność przedstawicieli tego samego gatunku, żyjących w danym okresie i na danym terytorium. O przetrwaniu decydować miał właśnie dobór naturalny, a więc walka o byt, w której wygrywają osobniki, jakie zaadoptowały się najlepiej, m.in. mają dostęp do pożywienia, mogą rozmnażać się. A nowy gatunek powstaje w wyniku nagromadzenia się zmian, tak samo jak to się dzieje przy tworzeniu hodowli nowej rasy czy odmiany.  

Darwinizm skłonił naukowców oraz całe społeczeństwo do innego toku myślenia. Początkowo zarzucano darwinistom rasizm oraz imperializm. Niektórzy badacze potępiali założenia teorii, a jej zwolennikom za ich rozgłoszenie groził wyrok sądu. Jednak teoria Darwina nie wyklucza, choć jednocześnie nie uznaje, gatunkowej współpracy i altruizmu. Niemniej szybko stała się słynna, a książka Darwina została przetłumaczona na wiele języków. Kolejne dekady przynosiły wyniki nowych badań, które potwierdzały słuszność teorii, dlatego głosy krytyki szybko ustały.

Teoria Darwina na przestrzeni lat ulegała różnym modyfikacjom. Jej założenia wzbogacano o nowe dane, m.in. osiągnięcia z zakresu genetyki. W ten sposób powstała nowa teoria określana mianem neodarwinizmu, która opiera się na dwóch tezach. Pierwsza dotyczy wpływu genów, a organizm traktowany jest jako replikator. Druga natomiast zwraca uwagę na dostosowywanie się organizmów do panujących warunków zewnętrznych. Tak więc neodarwinizmem uznaje dobór naturalny za jeden z głównych mechanizmu ewaluacji organizmu. Natomiast cechy, jak nabywa się poprzez rozwój osobisty nie są dziedziczone. Najważniejszym przedstawicielem tego kierunku był niemiecki biolog i genetyk August Weismann. Zaś termin neodarwinizm zapoczątkował angielski biolog George Romanes w 1896 roku, który w ten sposób określił poglądy Augusta Weismanna. Aktualnie jednak jako neodarwinizm określa się głównie unowocześnioną wersję darwinizmu, wzbogaconą o wyniki badań z różnych nauk biologicznych oraz genetyki populacyjnej.