Prekursorzy myśli ewolucyjnej

Ewolucja gatunkowa od zarania dziejów fascynuje naukowców, którzy poszukują odpowiedzi na pytania o sposoby powstania człowieka i innych organizmów. Teorii na ten temat powstało wiele, a pierwsze już w czasach starożytnych. W oparciu o nowe odkrycia cywilizacyjne wysuwane są kolejne tezy dotyczące ewolucji człowieka. Jednak za te najsłynniejsze teorie można uznać darwinizm oraz wiarę w boskie stworzenia świata. Inne idee w mniejszym lub większym stopniu odwoływały się właśnie do jednej z dwóch koncepcji, gdyż są one dla siebie wykluczające. Poniżej cztery najważniejsze teorie dotyczące ewolucji.

Kreacjonizm

Za twórcę pierwszej teorii na temat powstania świata oraz człowieka uznać można Platona. Według słynnego myśliciela za stworzenia świata odpowiada demiurg, czyli boski konstruktor, który za sprawą dostępnych idei pod postacią rzeczy i nieukształtowanej materii doprowadził do powstania świata. Natomiast formy i materia istnieją odwiecznie, są częścią stałą wszechświata. Dodatkowo kreacjonizm o swoje przemyślenia uzupełnił Arystoteles. Jego zdaniem byty, czyli samodzielne substancje (organizmy) mają do zrealizowana określony cel, dlatego np. człowiek dorasta, bo to stanowi powód jego pojawienia się na świecie.

Teizm

Połączone w całość poszczególne elementy teorii Platona i Arystotelesa są podstawą chrześcijańskiej koncepcji powstania świata. Teoria odpowiednio przekształcona, aby zgadzać się z dogmatami religii chrześcijańskiej, stanowił jedną z ważnych punktów wiary. Teizm uznaje, że to Bóg jest jedynym Stwórcą wszechświata oraz również Autorem wszystkich stałych istot, którym nadaje indywidualną tożsamość. Człowiek, będący połączeniem rozumu i ciała, przebywa na określonym terytorium, a jego cechy są stałe i takie same dla wszystkich.

Lamarkizm

Autorem przełomowej teorii był Jean Baptiste Lamarck, który zauważył zależności ewolucji z cechami środowiska zewnętrznego. Lamarck uważał, że z najprostszych form powstają coraz to bardziej skomplikowane. Materia bowiem jest bardzo aktywna i przystosowuje się do wszelkich zmian oraz cały czas się udoskonala. Francuski uczony kompletnie odrzucił możliwość działania inteligentnej siły, która miałaby doprowadzić do powstania nowego organizmu, czym naraził się na krytykę społeczną.

Darwinizm

Najsłynniejszą teorię ewolucyjną przedstawił w 1858 roku Karol Darwin, który rozwój różnych gatunków tłumaczył konsekwencją doboru naturalnego. Prostsze gatunki adaptują się w nowych warunkach środowiskowych, zwiększając swoje szanse na przeżycie, a nabyte cechy przekazywane są potomstwu. Kontrowersyjne założenia wywołały poruszenie społeczne, gdyż nie miały nic wspólnego z biblijną opowieścią o początku świata. Ne każdy był w stanie zaakceptować, że praprzodkiem człowieka była małpa. Teoria ewolucji Darwina mówiła również o tym, że każdy gatunek posiada swoje określone miejsce w świecie zwierząt, gdyż to pozwala na właściwie funkcjonowanie organizmów w łańcuchu bytów.