Teorie ewolucji

Pierwsze próby sformułowania idei ewolucyjnych, czyli transformistycznych pojawiły się już za czasów starożytnych Greków. Jednak dopiero XIX wiek stał się okresem narodzin ewolucjonizmu. Równolegle do niego wciąż panował kreacjonizm, czyli chrześcijańska wizja niezmienności gatunków, stworzona przez Boga w ciągu 6 dni.

ewolucja

Pierwszym twórcą teorii ewolucji był J.B. Lamarck, lecz nie osiągnął on takiego sukcesu jak jego następca. Lamarck zakładał, iż:

  • wszystkie organizmy na Ziemi obdarzone są siłą, prowadzącą je do coraz większej złożoności,
  • prymitywne formy życia wciąż tworzą się z materii nieożywionej,
  • organizmy kształtują się pod wpływem środowiska,
  • z organizmów prostych powstają bardziej złożone,
  • wszystkie organizmy można uszeregować w tzw. drabinę jestestw żywych.

Ta XVIII-wieczna teoria ewolucyjna wyjaśniała powstawanie adaptacji u zwierząt, opierając się na dwóch prawach.
Pierwsze prawo Lamarcka brzmiało: narządy używane rozwijają się, zaś nieużywane zanikają (tendencja do postępu).
Drugie jego prawo zaś określało dziedziczenie cech. Według Lamarcka dane cechy mogą być przekazywane potomstwu, lecz tylko wówczas, gdy wystąpią u obojga rodziców.

W 1859 roku świat usłyszał o nowej teorii ewolucji, zwanej tez teorią doboru naturalnego, którą ogłosił Karol Darwin w swoim dziele pt. „O powstaniu gatunków drogą doboru naturalnego”. W tym samym czasie takie same wnioski jak Darwin wysnuł A. Wallace. Teoria ta zakładała, że:

  • wszystkie gatunki wykazują się zmiennością osobniczą, czyli różnią się od siebie,
  • wszystkie organizmy charakteryzują się dużą rozrodczością, lecz ogólna liczba osobników wciąż pozostaje na tym samym poziomie dzięki czynnikom ograniczającym wzrost liczebności,
  • zmienność przekazywana jest potomnym za pomocą komórek rozrodczych,
  • w warunkach konkurencji zwyciężają wykazujące najlepsze przystosowanie do danego środowiska osobniki (dobór naturalny, czyli tzw. selekcja-przetrwanie najstosowniejszego).

Prawie 100 lat po darwinowskiej teorii ewolucji narodziła się syntetyczna teoria ewolucji. Zakładała ona, że pierwotnym źródłem wszelkich przemian ewolucyjnych są mutacje, polegające na drobnych zmianach, które prowadzą do zgromadzenia dużej zmienności w populacjach (przez rekombinacje genetyczne). Różnorodność genetyczna populacji wynika zatem z gromadzenia się alleli wynikających z mutacji. Sama zaś ewolucja opierała się na zmianach częstości alleli ujawnianych w kolejnych pokoleniach.

Według Syntetycznej Teorii Ewolucji (STE) jednostką dziedziczności jest gen, czyli nośnik innowacji ulegający mutacji. Obiektem ewolucji zaś jest cała populacja, w której dobór naturalny kształtuje zmiany w składzie genetycznym tzw. puli genowej. Za twórców STE uważa się wielu naukowców, m.in. R. Fishera, S. Wrighta, J. Haldona, G. Simpsona, J. Huxley`a, E. Mayra.
Obecnie istnieje wiele teorii ewolucji, w tym głównie: teorie neodarwinowskie (np. saltonizm, mutacjonizm) oraz niedarwinowskie (np. typostrofizm, katastroficzne).